Φρανκ δεν είσαι έτοιμος για κριτική βιβλίου.
Το πιο πιθανό, όταν πετύχεις ένα βιβλίο ή ένα ποίημα που στον τίτλο του αναφέρεται στον Μπουκόφσκι, είναι είτε να χαμογελάσεις, επειδή κι εσύ έχεις περάσει μπόλικο χρόνο (ξανα)διαβάζοντας τα έργα του γνωστού αμερικάνου συγγραφέα και ποιητή, είτε να ενοχληθείς για το ρόλο εμπορικού τρικ που ενδεχομένως παίζει αυτή η αναφορά.
Χρόνια πριν, είχα πετύχει σε κεντρικό βιβλιοπωλείο της Αθήνας, την «Βρόμικη τριλογία της Αβάνας», του κουβανού Pedro Juan Gutierrez. Η έκδοση παρουσίαζε τον συγγραφέα ως εξής:
Ο κουβανός απόγονος του Τσαρλς Μπουκόφσκι
Να πω πως δε μου έκανε εντύπωση και μάλιστα αρνητική αυτό το πράγμα, θα πω ψέματα. Ένιωσα σαν να με εκβιάζουν να αγοράσω το βιβλίο απλά και μόνο επειδή παλιότερα είχα αγοράσει και διαβάσει κάποιο βιβλίο του Μπουκόφσκι. Κάπως σα να πρέπει να αγοράσεις το merchandise μιας ποδοσφαιρικής ομάδας απλά επειδή παλιότερα είδες έναν αγώνα της στον οποίο απόλαυσες καλή μπάλα.
Τελικώς η βρόμικη τριλογία της Αβάνας αποδείχθηκε, για μένα τουλάχιστον, ένα απολαυστικότατο βιβλίο που ενώ είχε επηρεαστεί απ’ το μπουκοφσκικό ύφος μπορούσε να σταθεί (τελείως) αυτόνομα από αυτό. Κι όμως η αναφορά που είχα δει στο εξώφυλλο του βιβλίου προκαλούσε διαρκώς το μυαλό μου να το συγκρίνει (ενίοτε κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης του) με το έργο του Μπουκόφσκι.
***
Κάτι παρόμοιο συνέβη κι όταν έπιασα το ΠΑΡΙΣΤΑΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΜΠΟΥΚΟΦΣΚΙ, του Αντώνη Τζήμα που κυκλοφορεί απ’ τις εκδόσεις ΙΩΛΚΟΣ. Σκέφτηκα πως θα ήταν πολύ πιθανώς μια αντιγραφή ή αντιγραφή-παρωδία του έργο ενός άλλου συγγραφέα με σκοπό την επιτυχία του. Ακόμα κι αν δεν είχε πολλά «δάνεια» αυτή η αναφορά στον τίτλο του με προβλημάτιζε.
Ας τα πάρουμε απ’ την αρχή λοιπόν. Το βιβλίο αφηγείται μια σειρά από ιστορίες που τρέχουν παράλληλα, μια ιστορία ψυχιατρικής και μεταφυσικών εμπειριών, την ιστορία μιας κάμπιας που προσπαθεί να μεταμορφωθεί σε πεταλούδα και φυσικά τη ζωή του πρωταγωνιστή του βιβλίου, του Φρανκ Κάλερ.
Ο Φρανκ είναι συγγραφέας.
***
Τελείωσα και τη δεύτερη μπίρα. Πήρα κι άλλη. Άναψα κι άλλο τσιγάρο. Κάθισα στη γραφομηχανή. Ήθελα να γράψω. Για να σκοτώσω την ώρα μου. Μου ‘ρθε μια ιδέα. Άρχισα να βαράω τα πλήκτρα. Οι λέξεις δεν έβγαιναν. Βαρέθηκα και την ιστορία και τον ήρωα μου. Έβγαλα το χαρτί από τη γραφομηχανή. Το τσαλάκωσα και το πέταξα κάτω.
Ξεκίνησα να γράφω μια άλλη ιστορία. Σκέτη μαλακία.
***
Ο Φρανκ έχει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που συναντάει κανείς στις ιστορίες του Τσαρλς Μπουκόφσκι. Είναι συγγραφέας, είναι μέθυσος, πορεύεται στην επαγγελματική και όχι μόνο ζωή του με το σύνθημα «Don’t try», είναι γυναικάς και ταυτόχρονα κατά βάθος ερωτευμένος με μια μονάχα. Έχει μια αρκετά γεμάτη σεξουαλική ζωή την οποία δε μπορεί να απολαύσει πάντα όσο θα ήθελε Άλλες φορές πάντως τα καταφέρνει.
***
Πάρε μου μια πίπα της είπα
τι είναι αυτά που λες
Κατέβασα το παντελόνι μου και τον πέταξα έξω
Σηκώθηκα και τον έβαλα κοντά στο πρόσωπο της.
Άφησε το ποτό της κι άρχισε να τον γλείφει. Έπινα το ποτό μου και κάπνιζα.
«Τι κάνεις, ρε μαλάκα; Τι κάνει αυτή η πουτάνα εδώ;», είπε εκείνη.
Τον πήρα από το στόμα της Σίλιας και τον έβαλα πάλι μες στο παντελόνι μου.
Την άρπαξα κι έχωσα τη γλώσσα μου μες το στόμα της. Της έβγαλα την κιλότα. Την πήρα στα όρθια. Έχυσα μέσα της. Όλη τη νύχτα πηδιόμασταν και πίναμε το μπουκάλι ουίσκι που είχε φέρει η Σίλια.
***
Ως συγγραφέας ο Φρανκ δεν απολαμβάνει ιδιαίτερη επιτυχία. Λογοτεχνικά περιοδικά μίζερων μικροαστών του ζητάνε να δουλέψει εθελοντικά, οι εκδοτικοί ζητάνε λεφτά για να τον εκδώσουν ή πολλές φορές τον απορρίπτουν εξαρχής. Ο Φρανκ είναι καταραμένος, πορεύεται και ζει περιθωριακά, αλλά δεν είναι ροκ σταρ. Δεν είναι «ο μεγαλύτερος συγγραφέας της εποχής μου», όπως αποκαλεί τον εαυτό του ο Τσαρλς Μπουκόφσκι, ούτε είναι βέβαιος για την –έστω μελλοντική- επιτυχία του. Δεν είναι τόσο μη-αναγνωρισμένος, όσο ανασφαλής και ολίγον αποτυχημένος συγγραφέας. Ακόμα κι όταν προκύπτουν ευκαιρίες, αυτοσαμποτάρεται.
***
«Φρανκ, το ΄χουμε! Είσαι το κακό παιδί της ποίησης. Ο αυτοεξόριστος. Μη διστάζεις να κάνεις τη φωνή σου ν’ ακουστεί».
«Άκου Ντέζι. Καταλαβαίνω πόσο πολύ καίγεσαι να σε γαμήσω. Καίγεσαι τόσο πολύ, που θέλεις να τυπώσεις σε χαρτί αυτήν τη σκατούλα»
«Φρανκ, σε παρακαλώ!» είπε ο Χένρι.
«Και ίσως, αν σε συναντούσα σε ένα μπαρ τύφλα, να σε γαμούσα. Αλλά δε θα το κάνω για να εκδώσεις αυτές τις πίπες».
***
Ο Φρανκ Κάλερ λοιπόν είναι ένας περιθωριακός συγγραφέας, διαρκώς άνεργος, αλκοολικός με μπλεγμένη προσωπική ζωή. Μπορεί να διαφέρει απ’ το ύφος του αντεργκράουντ σταρ που αποπνέει από πολύ νωρίς στο έργο του ο Μπουκόφσκι αλλά δεν παύει να είναι ένας μπουκοφσκικός ήρωας. Μεθάει πολύ, ερωτεύεται περισσότερο, κυριαρχείται σε κάθε του βήμα απ’ το death drive του. Αργότερα στο βιβλίο παιδιά της γειτονιάς του προσπαθούν να αναθρέψουν μια κάμπια με σκοπό να την κάνουν πεταλούδα. Κι ο Φρανκ που έχει επίγνωση πως κι ο ίδιος δεν είναι –ακόμα- πεταλούδα δείχνει μια τρομερή συγκίνηση για την τύχη της κάμπιας.
Είναι ένας χαρακτήρας που πάσχει από χολυγουντιανή ατυχία. Μπλέκει και μπλέκει πολύ:
«Τι κοιτάς, ρε», είπε ο άντρας.
«Το τατουάζ σου», είπα.
«Παλιοπουστάρα, τον πούτσο μου κοιτάς», είπε και κούμπωσε το παντελόνι του
μου έδωσε μια μπουνιά στο αυτί.
***
Σε κάθε περίπτωση είναι ένας χαρακτήρας συμπαθητικός, είναι μια πολύ πιο γήινη εκδοχή των ηρώων του Μπουκόφσκι, πιο κοντά ίσως στην πραγματική ζωή ενός failed artist. Αλλά αυτό το πραγματικό, το ρεαλιστικό στοιχείο που έχει στο βάθος του ο Φρανκ Κάλερ δεν τον εμποδίζει να μπλέξει σε περιπέτειες πέραν της απλής λογικής και του φυσιολογικού.
Αν πιστεύεις ότι σου έχω δείξει το βασίλειο μου είσαι γελασμένος, είπε
τι εννοείς, τον ρώτησα
ακόμα δεν έχεις δει ούτε τον προθάλαμο, είπε
που είμαι
στο πιο βαθύ σκοτάδι, απάντησε
Κι αν όλα τα ονόματα είναι ίδια; Αν όλα τα ονόματα είναι το όνομα εκείνης;, του φώναξα
Εκείνος γέλασε κι άρχισε να ξεθωριάζει λέγοντας:
Κι αν νομίζεις ότι η κόλαση σου έδειξε τα δόντια της είσαι οικτρά γελασμένος.
***
Η μεταφυσική περιπέτεια (ή μήπως κάτι άλλο), στην οποία μπλέκει ο ήρωας του Αντώνη Τζήμα είναι εντέλει αυτό που κατά τη γνώμη μου κάνει το βιβλίο να αφήνει στην άκρη τελείως την πιθανότητα να στιγματιστεί ως αντιγραφή/παρωδία. Ο Φρανκ Κάλερ ταξιδεύει στην κόλαση με έναν τρόπο πέραν του αλκοόλ, του σεξ, της αλλοτρίωσης. Αυτή η πέραν του λογικού περιπέτεια που βιώνει ο Φρανκ, τόσο ταιριαστή με τον χαρακτήρα του όπως μας τον δίνει η πένα (ή το πληκτρολόγιο) του Τζήμα. Οι ήρωες του Μπουκόφσκι στην πλειοψηφία τους ούτε να πεθάνουν θέλουν, ούτε τίποτα. Ίσως δεν υπερασπίζονται και με το μέγιστο δυνατό πάθος τη ζωή τους αλλά στο βάθος παρά τη ρουτίνα, τη δυστυχία και τη μιζέρια που τυχόν περιλαμβάνει, την αγαπούν. Ο Φρανκ Κάλερ δεν αγαπάει και τόσο τη ζωή του. Αν και μεθάει από αυτήν δεν μπορεί να κάνει κεφάλι με τίποτα.
Το αποτέλεσμα αυτού: ένας πραγματικός “διάλογος” με το θάνατο και ένα στα αλήθεια πολύ συγκινητικό τέλος. Ένα τέλος που κλείνει επαρκώς όλα τα ανοιχτά μέτωπα του βιβλίου. Ενός βιβλίου που ναι, βεβαίως είναι και ένας διάλογος (σατυρικός ή όχι) με το έργο του Μπουκόφσκι αλλά είναι πολύ παραπάνω από αυτό.
Τι τη θες την κάμπια
Θα τη φροντίζω
Την κάμπια;
Ναι
Γιατί;
Θα τη μεγαλώσω μέχρι να γίνει πεταλούδα
Λες να γίνει;
Ναι, είπε κι έσκασε ένα χαμόγελο από τη μία άκρη του προσώπου του ως την άλλη
Παριστάνοντας Τον Μπουκόφσκι
Αντώνης Τζήμας
Εκδόσεις Ιωλκός
2018
Μπολ Φυστίκια 